რეცენზია მოთხრობაზე "მწერალი" ავტორი სონია ქართველიშვილი

K გურამ მეგრელიშვილის “მწერალი”

კინემატოგრაფში რამდენიმე წლის წინ გაჩნდა ტენდენცია, რომელზეც აქტიურად ალაპარაკდნენ სიახლეებზე ჩასაფრებული და ორიენტირებული კრიტიკოსები, რომლებსაც მუდამ იმის კომპლექსი აქვთ, რაღაც ისეთი არ გამორჩეთ, რაც წლების შემდეგ ტენდენციადDდა მიმდინარეობად თუ არა, სიახლედ შეირაცხება. ამ ახალი ტენდენციის მოკლედ ფორმულირება შემდეგნაირად შეიძლება: მაქსიმალური ნატურალიზმის მიღმა მაქსიმალური სიმბოლიზმი. მაგალითისთვის შეგვიძლია დავასახელოთ რუმინული კინემა-ტოგრაფის უკანასკნელი პერიოდის რამდენიმე ფილმი, რომელთაგანაც ყველაზე თვალსაჩინოდ ეს ტენდენცია ქრისტიან მუნგიუს ფილმში “სამი თვე, 6 კვირა, 2 დღე” გამოიკვეთა. “ოქროს პალმის რტოს” ლაურეატ სურათში აქტუალური სოციალური პრობლემა _ არალეგალური აბორტი საოცრად ნატირალისტურად არის რეპრეზენტირებული და სიმბოლურად პოსტ-საბჭოთა რუმინეთის სულიერ აბორტსა და შინაგან სიცარიელეს განასახიერებს. ასე იქცევა, ერთი შეხედვით, კამერული ისტორია, აქტუალური პრობლემის რეპრეზენტირების მცდელობად.
გურამ მეგრელიშვილის მცირე ფორმის მოთხრობაში “მწერალი”, პირველივე აბზაციდან თვალში გვხვდება ყოფითი რეალობა, ყველგვარი შელამაზების, უტრირებისა და მხატვრულობის გარეშე. ყოფითობა და ნატურალიზმი ხშირად გამაღიზიანებელია, მაგრამ მოცემულ შემთხვევაში, იმდენად ზუსტად ასახავს თანამედროვეობის სურათს, იმდენად ორგანული და ახლობელია ეს პრობლემა ნებისმიერი ადამიანისთვის, რომ იმაზე ფიქრის დრო არ რჩება, დაიწყოს გაანალიზება_შედარება ლიტერატურის ენასა და ჩვეულებრივ სამეტყველო ენას შორის არსებულ მთავარ გამსხვავებებზე დ ტროპის სახეობების თითქმის არარსებობაზე.
ნაწარმოების ერთი ამოსუთქვით წაკითხვას ხელს უწყობს ლაკონურობა, ყოველდღიურობის რეპრეზენტირების ოსტატური მცდელობა, რისთვისაც ისეთი ისტორიებია შერჩეული, რომლის მომსწრე და მონაწილე არაერთხელ ვყოფილვართ. წარმოჩენილია ორი თაობის სატკივარი, რომელიც ნებისმიერ ოჯახში ერთმანეთს ეჯახება და გარკვეულ დისკომფორტს ქმნის _ ბაზრობაზე დგომით გაწამებული მამა, რომელიც მზად არის მათრახიც კი დაირტყას და უმუშევრობისგან, უსაქმურობისგან, ნარკოტიკებისა და უპერსპექტივობისგან ტვინგადაღლილ-არეული შვილი, რომელიც სულიერი დეპრესიის დამარცხებას ოჯახის შექმით ცდილობს და სწორედ ამის შემდეგ ხვდება, რომ მისი ყველა პრობლემა სათავეს სოციალური ფაქტორიდან იღებს (პერსონაჟი ხომ სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებაზე ფიქრს მხოლოდ მას შემდეგ იწყებს, როდესაც აღმოაჩენს, რომ მეუღლისთვის საკუთარი ფულის ბიუსგალტერის ყიდვაც კი არ შეუძლია).
ეს მოთხრობა ერთი ყოფითი და კამერული ისტორია იქნებოდა, რომ არა რამდენიმე ფაქტორი, რომელსაც ავტორი ოსტატურად, ზედმეტი აქცენტების გარეშე, აპარებს მკითხველს და რაც ამ საყოფაცხოვრებო ჩანაწერს ლიტერატურულ ნაწარმოებად აქცევს. პირველი არის მთავარი პერსონაჟის, დათოს პროფესია _ ის მწერალია. და მეორე, აბსურდული ისტორია ვიღაც გაურკვეველი ტიპის, ვახტანგის შესახებ, რომელსაც აქვს ფული და აქვს მოთხოვნილება ადამიანები გაროზგოს, ანუ დაიმონოს. აბსურდის დრამის ელემენტები იმდენად ორგანულად არის ნაწარმოების საერთო ხედთან სინთეზირებული, რომ ხმამაღალი და წარმოუდგენელი კი არა, საოცრად ლოგიკური და ბუნებრივი გვეჩვენება უჩვეულო შემოთავაზება. ის იმაზე მეტად აბსურდული ნამდვილად არ არის, ვიდრე მარკეტინგული ქსელის რეკლამირება და ამ ხერხით ფულის გამოძალვა სამუშაოს ძებნას დახარბებლი მასისთვის.
ამასთან ერთად, მოთხრობა სიმბოლურად განასახიერებს მწერლისა და ხელისუფლების ურთიერთობას და ზოგადად ლიტერატურის მდგომარეობას ქვეყანაში. ამ თემაზე დღესაც ბევრს საუბრობენ და კამათობენ საზოგადოებაში. ბევრი მიიჩნევს, რომ მწერალი თავისუფალი უნდა იყოს, ის აქტიურად არ უნდა ერეოდეს საზოგადოების ცხოვრებაში, მაგრამ რეალობა ჯიუტია, ფაქტები კი გვაძლევს უფლებას ვთქვათ, რომ მწერლის მატერიალური კითილდღეობა პირდაპირპროპორციულია იმისა, რამდენად მოსწონს ან არ მოსწონს ხელისუფლებას ეს ადამიანი, ან რამდენად ახლოსაა მისი შემოქმედება კონკტეტული “ვახტანგების” პიროვნებასთან. გურამ მეგრელიშვილი მიიჩნებს, რომ ხელისუფლებასთან მატერილური კეთილდღეობისთვის თანამშრომლობა მონობის ტოლფასია, ყოველ შემთხვევაში, ნაწარმოებში ეს ასე იკითხება. აქ ხომ პერსონაჟები მანქანისა და ბინის შესაძენად ყველანაირ მსხვერპლს თანხმდებიან? ამ შემთხვევაში კი ღირსებასა და მორალზე საუბარიც ზედმეტია და თუ მამების თაობამ შვილების კეთილდღეობისთვის ცხოვრების საუკეთესო წლები ბაზრობებზე გაატარა, ახალი თაობა შვილების გადასარჩენად გაცილებით დიდ მსხვერპლზე მიდის _ მონობაზე თანხმდება, მაშინაც კი, როცა მწერალია და შედარებთ მაღალ მატერიებზე ფიქრის ამბიცია აქვს.
სტრუქტურულად ნაწარმოები საკმაოდ საინტერესო და ორიგინალურია, თითოეული ეპიზოდი დასათაურებულია, თითქოს, აგეგმილია ის ყველა საფეხური, რომელიც გმირმა გაიარა, რომ საბოლოოდ იმ დასკვნამდე მისულიყო, რასაც ნაწარმოების ფინალში აკეთებს: “ზოგჯერ რა უცნაური შემოთავაზება იცის ბატონმა ვახტანგმა”. სიტყვით “ უცნაური” და არა მაგალითად “ ამაზრზენი”, “საზარელი”, ის თითქოს, საკუთარი საქციელის გამართლებას ცდილობს და თავს ინუგეშებს, იმით, რომ რომ მხოლოდ ვიღაცის უცნაურ სურვილებს ასრულებს, უცნაურს და არა საზარელს.
მაქსიმალური ნატურალიზმი აქაც მაქსიმალური სიმბოლიზმია, როგორც ჩანს, ქართულ ხეოლვნებაში, კერძოდ, ლიტერატურაში, იკვეთება ის ახალი ტენდენციები, რაც მსოფლიო კულტურულ სივრცეში იკიდებს ფეხს, ფორმირების პროცესშია, რადგან თავის ფორმებში ჯერ კიდევ ჩამოუყალიბებელია, მაგრამ როგორც წესი, ჩამოყალიბების პროცესი ბევრად საინტერესოა, ვიდრე თავის ფორმას, თემასა და იდეაში უკვე სტილიზებული ნაწარმოები.

“ჩვენ მოვიგებთ ომს” რეცენზია წიგნზე “iratta.ru” მერაბ მაღალაშვილი

გურამ მეგრელიშვილის ახალ რომანს თავისუფლად შეგვეძლო მეორე სათაურიც “ჩვენ მოვიგებთ ომს” დაგვერქმია, რადგან ალტერნატიული სიუჟეტის სტილში დაწერილი რომანი სწორედაც იმაზეა, როგორ მოვიგეთ, თუ როგორ უნდა (ან შეიძლება) მოგვეგო 2008 წლის ომი, მაგრამ ვინაიდან უკვე ვიცით, რომ “ორი სათაური საჭირო არაა”, შეგვიძლია უარი ვთქვათ ირაკლი ჩარკვიანის ამ ცნობილ ფრაზაზე და რომანი ნათლობის სახელით “iratta.ru” მოვიხსენიოთ.

მართალია რომანს ორი სახელი არ აქვს, მაგრამ ორი ავტორი კი ნამდვილად გააჩნია და მეორე ავტორი საზოგადოებისათვის სრულიად უცნობი თამაზ დემეტრაშვილია. არ ვიცი ეს გურამ მეგრელიშვილის გამოგონილი ალტერ-ავტორია (ამ მწერალს ზოგადად ახასიათებს მკითხველთან თამაში, მისი გაბაიბურება, სხვადასხვა ფსევდონიმით წიგნებისა და მოთხრობების წერა და ა.შ.) თუ ბუნებაში ნამდვილად არსებობს ვინმე მწერალი თამაზ დემეტრაშვილი, რომელსაც ალბათ შესანიშნავი დებიუტი შეგვიძლია მივულოცოთ.
“iratta.ru” გურამ მეგრელიშვილის მეოთხე (წინა სამიდან ერთი ამავე სახელ-გვარით, ორი კი ფსევდონიმით “ზემხა” გამოსცა) წიგნია და კონცეპტუალურადაც და ენობრივადაც სრულიად განსხვავდება წინა სამისაგან. თუკი აქამდე გამოქვეყნებულ ნაწარმოებებში ავტორი ერთგვარად მაინც წვალობს საკუთარი სტილი იპოვოს, საკუთარი ენა დაამკვიდროს (რასაც კარგად ახერხებდა იმის ხარჯზე, რომ უპრეტენზიო ენით წერდა), ახალ წიგნში მისი ლიტერატურული ენა უკვე მკვეთრად ისმის, თუმცა ლიტერატურული ენა ცოტა ნამეტანია, ახალ რომანში პერსონაჟებიც და მთხრობელიც ისევე საუბრობენ, როგორც ილაპარაკებდნენ ვთქვათ ავტობუსში, პურის რიგში ან საფეხბურთო მოედანზე. მწერალი უარს ამბობს საუბრის დახვეწილ მანერაზე და მკითხველთან ძალიან ფამილარული ხდება. ეს არ ეხება მთელ რომანს. რამდენადაც გასაკვირი არ უნდა იყოს, ასეთი ენით დაწერილი ტექტსების გვერდით გვხვდება ნახევრად სამხედრო, მშრალად მკაცრი მოკლე ანონსებად გადმოცემული წინადადებები იმაზე თუ სად რა ხდება, სად როგორ უტევს ქართული ჯარი და სად იცავს თავს.

“iratta.ru” რუსულ-ქართულ კონფლიქტზე დაწერილი წიგნია, რომელსაც ყავს ოთხი მთავარი და ათეული მეორეხარისხოვანი პერსონაჟი. წიგნის დასაწყისშივე ავტორ(ებ)ი სათითაოდ გაგვაცნობს თითოეულ მათგანს და ამას კინოხერხით აკეთებს (ზოგადად მწერალ გურამ მეგრელიშვილისთვის დამახასიათებელია კინოხერხების ლიტერატურაში შემოტანა, ე.წ. კინოხედვა, რაც სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ მისი კინო სცენარისტობის შედეგია).

მიშა ბარჯაძე, გორელი კაცი, რომელიც ბიძაშვილის ქორწილზე თბილისშია ჩამოსული და თოთო ბავშვი ცხინვალში, სიდედრთან ყავს დატოვებული, თავისდა უნებურად მოვლენების ეპიცენტრში აღმოჩნდება, თან აღმოჩნდება ისე, რომ ცოლის ღალატთან ერთად შესაძლოა სამშობლოს ღალატიც დაბრალდეს.
“ქოთანა” _ ოცდაცამეტი წლის ბერბიჭა, რომელმაც უარი თქვა გარესამყაროსთან ურთიერთობაზე და ბოლო ხუთი წელია თავისი ვაზისუბნის ბინიდან გარეთ არ გასულა. უნებურად ისიც მონაწილეა განვითარებული მოვლენების, მაგრამ მონაწილეა პასიურად, შორიდან თვალთვალით და არა ჩარევით და ეს პასიურობა იმას იწვევს, რომ ბოლოს თავი თვითმკვლელობამდეც კი მიყავს.

ტატო _ ორმოცდაათიოდე წლის სამხედრო მოსამსახურე, თავისი აკვიატებული შიშებით წარსულიდან და დანაშაულის მოუცილებელი გრძნობით ცოლ-შვილის წინაშე, რომელიც მის გამო აფხაზეთის ომში დაიხოცა მთელი ნაწარმოები სულიერ ტრანსფორმაციას ცდილობს და მკითხველს შთაბეჭდილება რჩება, რომ თუ ტატოებში მოხდა გარდატეხა, გარდაქმნა, ომის ბედიც შემოტრიალდება, რადგან სწორედ ტატოზე და მისნაირებზე დგას ქართული ჯარი.
ალტონ ჰენდერსონი _ ამერიკული სპეცსამსახურის თანამშრომელი, ომის დაწყებისთანავე სამხედრო მრჩეველად ჩამოდის საქართველოში და ყველაზე ნაკლებად რაც ადარდებს სწორედ ეს ომია, რადგან გადაუწყვეტელი პრობლემები აქვს ოჯახთანაც და საკუთარ თავთანაც. თითოეული დღე, თითოეული საათი რომელსაც ის საქართველოში ატარებს, საფუძველი ხდება მისი გარდაქმნისა (ზოგადად რომანი გარდაქმნებზეა, ადამიანურ გარდაქმნებზე, რომელიც ვითარებებსაც ცვლის საკუთარი თავის გარშემო).
და ბოლოს, ებრაელი გადამდგარი ჯარისკაცი შორი ცადიკი, რომელიც თითქოს ერთგვარ კოსმოპოლიტად გვევლინება და ვისაც “ადგილი არ აქვს, სადაცა თავი მიიდრიკოს”. ყველაზე დადებით პერსონაჟი მაინც სწორედ ეს ებრაელი გამომყვანი, ანუ “სტალკერაა”, როგორც მას მეტსახელად უწოდებენ. შორი ცადიკი ფულს იმით შოულობს, რომ კონფლიქტური რეგიონებიდან ძვირფასი ნივთები, გარდაცვლილის ძვლები და ა.შ. გამოაქვს. ის უპრეტენზიო, უთქმელი კაცია, რომელსაც შეუძლია თვალის დაუხამხამებლად სამი კაციც მოკლას და სხვის მაგივრად თავიც გაწიროს (არ ვიცი რამდენად დამაჯერებელი სახეა ებრაელი ჯარისკაცისთვის ასეთი თავგანწირვა). სწორედ “სტალკერას” ევალება ხუთი თვის ბავშვის გამოყვანა დასაბომბად გამზადებული ცხინვალიდან. “სტალკერა” ანაფორას გადაიცვამს და რომანიც მოგვითხრობს მის მოგზაურობას და თავგადასავლებს ამ ქალაქში.

ამის პარალელურად, წიგნში აღწერილია რიგითი ჯარისკაცების ამბები სანგარში თუ ბრძოლის ველზე, გამოგონილი ტერორისტები რუსეთიდან, რომლებიც ცენტრალური ვაგზლის აფეთქებას გეგმავენ და ა.შ. საინტერესოა ხერხი, რითაც ავტორი გაბნეულ სიუჟეტებს აერთიანებს: ყველა მოვლენას თავისი კავშირი აქვს უმთავრეს მოვლენებთან ბრძოლის ველზე. თითქოს ქართული ჯარის პულსზე უდევს თითი ყველა პერსონაჟს ვინც კი რომანში გვხვდება. ყველაზე ჩაკეტილი “ქოთანაც” კი შინაგანად გრძნობს ომის მიმართულებას და მიუხედავად იმისა, რომ ამ ომის მიმდინარეობაზე მხოლოდ ინტერნეტ საიტებიდან და დედის მოთქმა-გოდებიდან იგებს, თითქოს აქტიურად ერთვება პროცესებში, მაგრამ ეს ერთადერთი აქტივობა (დროში ემთხვევა ქართული მხარის გააქტიურებას და საბოლოო შეტევას სამაჩაბლოს რეგიონზე) წარუმატებელია, რადგან ჩანასახშივე მცდარია, ავტორ(ებ)ი აშკარად ერევა საკუთარი პერსონაჟის ცხოვრებაში და ხაზგასმით ანახებს მკითხველს, სწორედაც როგორი არ უნდა იყოს ერი საკუთარი შვილებთან მიმართებაში. “არ გეშინია ვინმე რომ შემოგივარდეს, შენ ხომ ოსი ხარ?” – ეკითხება მეზობელს “ქოთანა” და გადაკვრით ახსენებს მასაც და ჩვენც პერიოდს, როცა ეროვნული ნიშნით დისკრიმინაციები მართლაც არსებობდა ქვეყანაში, ახსენებს და იქვე გვიხატავს სცენებს, სადაც ახლა ოსურად გვარგადაკეთებულ ქართველებს “ჩაგრავენ” სამაჩაბლოში. ქართველი ხარ? _ ესე იგი მტერი ხარ, მტერი რომლის ჯიშ-ჯილაგიც უნდა ამოიძირკვოს, რათა ამ მიწაზე პრეტენზია აღარასოდეს ქონდეთ.
ავტორ(ებ)ი ფრთხილობს, იცის რომ ტექსტი და თემატიკა საფრთხილოა და ფრთხილობს. ერთგან თუ ტყვე დათო მაჩაბელი ხმამაღლა ყვირის ჩემი მიწებია ესო და ოდნავ მოტკბილოდ სენტიმენტალური პასაჟით გულს გვიჩუყებს, იქვე არანაკლებ სენტიმენტალური პასაჟით ოსი პალა ცკაევის განცდებს გვანახებს, როცა ის შეშინებული თანასოფლელი მოხუცების დახოცვაზე ფიქრობს. მთელი ნაწარმოების მანძილზე, ერთი იდეის პარალელურად ყოველთვის ჩნდება მეორეც, მისი საპირისპირო და შთაბეჭდილება გვრჩება, რომ ავტორ(ებ)ი მკითხველის ყველანაირ კატეგორიას ითვალისწინებს. ყველაზე კარგად ეს ჩანს ფორუმულ “ჩატში”, სადაც რიგითი მოქალაქეები ზოგადად მიმდინარე მოვლენებზე საუბრობენ. აზრი აქაც იყოფა (შინაგანი დუალიზმი აქვს რომანს მიუხედავად იმისა, რომ ტექსტი კარგად და ორგანულადაა გამთლიანებული) ერთი მხარე მიმტევებლობაზე საუბრობს, მეორე მოითხოვს სამაჩაბლოში მცხოვრები ყველა მეომარი ოსის ერთიანად განადგურებას, რათა ერთხელ და სამუდამოდ დამთავრდეს ამაზე საუბარი. რომელი მხარეა მართალი? ამის გადაწყვეტას ავტორ(ებ)ი მკითხველს მიანდობს.

შთაბეჭდილება გვრჩება, რომ მართლაც საინტერესო სიუჟეტის, კარგად დახატული (ზოგან ძალიან კარგადაც _ იგივ “ქოთანას” შემთხვევაში) ხასიათების მიღმა, ავტორი, (თუ ავტორები) ცდილობს ძალიან შეფარულად მიგვანიშნოს სტრატეგიაზე, რომელიც უკეთესი იქნებოდა ამ ომის მოსაგებად. ავტორ(ებ)ი გვაიძულებს მძიმე, სამხედრო ექსპერტის სტილში დაწერილი ჩანართები წაგვაკითხოს, მსუბუქი, მწერლის მიერ დაწერილი პასაჟებით, სენტიმენტალური ადგილებით, ბატალური სცენების დეტალური აღწერით (ზოგან ისეც კი, რომ ეკრანზე ხედავ) და გამოგონილი ტერაქტების განეიტრალებებით ისე, რომ დაღლა არ ვიგრძნოთ და ის, რასაც თითქოს მხოლოდ პროფესიონალი სამხედროებისათვის გასაგები იქნება, რიგითმა მკითხველმაც კარგად გავიგოთ და გავიაზროთ.

მიუხედავად იმისა, რომ რომანი მთლიანად ომითაა გაჟღენთილი, ის მაინც ძალიან პაციფისტურ ნაწარმოებად შეიძლება ჩაითვალოს, რადგან ყოველ ქმედებაში, ყოველ ციტატაში კარგად ჩანს რა საშინელებაა ომი, თუნდაც ომი ქვეყნის დასაცავად, მაგრამ ამავე დროს, იქვე მაღალმხატვრულად და ერთგვარი სიამოვნებითაც კი გვთავაზობს ასეთი ომების მოგების ხელოვნებას _ რაც შეუძლებელია რეალობაში, შესაძლებელია ფურცელზე, ამბობს ავტორ(ებ)ი და მწერალი გურამ მეგრელიშვილი ისევ გვეთამაშება, მხატვრულად შეფუთულ “iratta.ru”-თი (საკმაოდ პრეტენზიულ) სამხედრო სტრატეგიას გვახვევს თავს და თანაც ისე, რომ შესაძლოა წიგნს ისტორიულ რეალობაზე გაუჩნდეს პრეტენზია წლების მერე, რადგან მკითხველი ხომ მხოლოდ იმ “მოხდას” იჯერებს რაც კარგად დაწერილ წიგნში წერია და არა იმ “მოხდას”, რასაც ისტორიკოსები თავიანთ უბის წიგნაკებში ჩაინიშნავენ. ავტორი ისევ გვეთამაშება (ამჯერად ალტერ-ავტორის, ან ნამდვილი მწერლის თამაზ დემეტრაშვილის დახმარებით) და ეს თამაში ძალიან სახიფათოა, აკი აწერია კიდეც წიგნს ყდაზე: “წიგნი შეიცავს უცენზურო ლექსიკას და ძალადობის სცენებს. არ არის რეკომენდირებული 18 წლამდე ასაკის მკითხველისათვის”.

მერაბ მაღალაშვილი
ედინბურგი 2010 წლის სექტემბერი

სოვდაგრების ლიტერატურა

მწერლებს და განსაკუთრებით ქართველ მწერლებს პატრონი რომ არასოდეს ჰყოლია, ახალი ამბავი არ არის. თავის დროზე ამ თემაზე კონსტანტინე გამსახურდიაც წერდა. 1917 წელს გამოქვეყნებულ ერთ-ერთ წერილში მწერალი თანამოკალმეების დაქსაქსულობაზე სწუხს და ყველას გაერთიანებისაკენ მოუწოდებს.
„არა მარტო ევროპაში, ჩვენს სამშობლოშიც, საზოგადოების ყოველ ნაწილს, ხელოსნებსაც კი რაღაც ორგანიზაცია აერთიანებთ, რომელნიც ზრუნავენ იურიდიულად დაიცვან საკუთარი წევრების უფლებები და მხოლოდ ქართველი მწერალი და მისი უფლებებია ღვთის ანაბარად მიტოვებული, მისი ნაწარმოებები ხშირად ექსპლუატაციის მსხვერპლი ხდება... არავინ იცავს მწერალს უზურპაციისაგან და სახელმწიფო არ ზრუნავს ორიგინალური ნაწარმოების დაუკითხავად გადათარგმნა-გადაბეჭდვისაგან...“
„ავტორის უფლება ყველგან ხელშეუხებელია, ამ უფლების დარღვევისათვის ბრალდებული ისევე ისჯება, როგორც ყველა სხვა ქონების მიმტაცებელი, ჩვენში კი მწერლობა და მწერლის თავმოყვარეობა აბუჩადაა აგდებული...“
„ევროპაში, ამერიკაში, რუსეთშიც კი ჟურნალების, ალმანახების, მწერალთა ანთოლოგიის გამოცემის სათავეში თვით მწერალნი დგანან და არა თანამგრძნობნი, ან ლიტერატურული სპეკულანტები...“
როცა ამ სიტყვებს გასული საუკუნის დასაწყისში კონსტანტინე გამსახურდია წერდა, ალბათ ვერაფრით წარმოიდგენდა, რომ საუკუნის შემდეგ, ქვეყანაში ამ მხრივ არაფერი შეიცვლებოდა და მწერლისა თუ უზურპატორის ურთიერთობა ისეთივე მწვავე დარჩებოდა, როგორიც მის დროს იყო.
თუმცა საბჭოთა პერიოდში ქართველი მწერლის უფლებების დამცველ ორგანიზაციად „მწერალთა კავშირი“ ითვლებოდა, რომლის წევრობაც ისეთივე ნუმენკლატურული იყო, როგორც იმ ეპოქის სხვა დანარჩენი კავშირები თუ გაერთიანებები. დღედღეობით ყოველი ლიტერატორი საკუთარი შნოსა და გამტანიანობის იმედადაა დარჩენილი და „უზურპატორთან“ საბრძოლველად ბატონი კიხანესავით მარტოსული და უიმედოა. ვერავინ დამაჯერებს, რომ საქართველოში ვინმემ სარჩელი შეიტანოს მისი ნაწარმოების უკანონოდ (კონტრაქტის, ან სიტყვიერი შეთანხმების გარეშე) გავრცელებასთან დაკავშირებით და პროცესი მოიგოს. მაგრამ სასამართლო პროცესს განა იმიტომ ვერ მოიგებს, რომ საქართველოს კანონმდებლობა ამას არ ითვალისწინებს, არამედ იმიტომ, რომ, როგორც კოწია იტყოდა, „მწერალი ვერა დგას სათანადო სიმაღლეზე“.
იმის შიშით, სხვამ არ დაგვასწროს და რომელიმე სოვდაგარ გამომცემელ-რედაქტორთან „დამეგობრებაში“ არ გადაგვეღობოსო, მწერლები ერთმანეთის ლანძღვა-გინებსასაც არ თაკილობენ და უკეთეს შემთხვევაში, ერთმანეთის ნაშრომს თვალს ისე მოურიდებლად არიდებენ, თითქოს ყურადღების ღირსადაც არ თვლიდნენ.
როგორც წესი, ასეთი სოვდაგრები დროებით დაძმობილებულ მწერლებს ერთჯერადი ცხვირსახოცებივით მოიხმარენ ხოლმე და მერე სანაგვეზე მოისვრიან, რადგან მათთვის ლიტერატურა მხოლოდ შემოსავლის წყარო და დაუკმაყოფილებელი, ვერშემდგარი მწერლობის სხვა პიროვნებაში რეალიზების ამბიციაა. ლიტერატურა კი თავად მწერლის ამბიციას ვერ უძლებს, არამც თუ ვინმე კალკულატორს მიმჯდარი მწერლად არშემდგარი ბუღალტრისა.
ასეთი სოვდაგარი გამომცემელ-რედაქტორები კი იმდენად ახერხებენ ლიტერატურულ წრეზე გაბატონებას, რამდენადაც ამის საშუალებას თავად მწერლები აძლევენ. აბა წარმოიდგინეთ, რომელი მწერალი გაუბედავს გამომცემელს ჰონორარზე დალაპარაკებას ან წიგნის ხარისხის დაწუნებას. ისინი ხომ ყოვლისშემძლე და ყოვლისმცოდნენი არიან, ვისაც უნდა ემადლიერებოდეს ყოველი ლიტერატურული „ონანისტი“, თავის მოწყალე თვალს სწორედ მას, ათასებიდან იმ ერთს რომ მიაპყრობს და თუკი საჭიროდ ჩათვლის, დაბეჭდავს კიდეც.
თუ გაგიმართლა და რომელიმე ყოვლისშემძლემ შენი წიგნი გამოსცა, პრეზენტაციაზე თავად უნდა იზრუნო, საავტორო ეგზემპლარები დაივიწყო, საკუთარი წიგნების გარკვეული ნაწილი იყიდო და მთელი ტირაჟიც რომ შეიძინო, უნდა შეეგუო იმ აზრს, რომ „ოცდაათ წიგნზე მეტი არ იყიდება.“
ხშირად ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, რომ ზემოთ ხსენებულ სოვდაგრებს წიგნის გაყიდვიდან მოგება საერთოდ არ აინტერესებთ. მათი მთავარი მიზანი საკუთარი არაცნობიერი კომპლექსების დაპურებაა და სწორედ ამიტომ, ისეთ ნაწარმოებებს უნთებენ ხოლმე მწვანე შუქს, რომლის ფონზეც თვითონ, ან მათი რჩეული ავტორები მსოფლიო ნოვატორები ჩანან. ჩავატაროთ გამოკითხვა ათ ყველაზე ცნობილ გამომცემელობაში, რამდენს აქვს წაკითხული ის, რასაც გამოსცემს. სამზე მეტი თქვენი მოგება იყოს! ამ ყველაფერზე მე პირადად МАССОЛИТ-ი, იქაური მწერლები და თავმჯდომარე ლატუნსკი მახსენდება მიხეილ ბულგაკოვის რომანიდან.
საქართველოში გამოცემული წიგნების დიდი ნაწილი რომ უპასუხისმგებლოდაა შედგენილი, ახალი ამბავი არც ეს არის. უგემოვნო და უხარისხო დიზაინის ყდებზე აღარაფერს ვამბობ. რედაქტირებულ წიგნებს მგონი მხოლოდ ორი-სამი რედაქტორ-გამომცემელი უშვებს, ანუ მწერალი-მონის ფუნქცია დარედაქტირებასთან ერთად წიგნის დიზაინის შერჩევაცაა.
მწერალთა უმოქმედობა იქაც კარგად ჩანს, რომ ერთმანეთისთვის სიტყვა ვერ შეუწევიათ ჯეროვნად. ერთმანეთის გვერდით ვერ დამდგარან, როცა ამას საჭიროება მოითხოვს და ამის გამო, მწერლის, ამ სოციალურად მნიშვნელოვანი ფიგურის დანიშნულება დღითი-დღე უფასურდება.
ქვეყანაში ძლიერი ლიტერატურული გაერთიანება რომ არსებობდეს, რომელიც თითოეული მწერლის, თითოეული ლიტერატორის უფლებებს იურიდიულად დაიცავს, ასე ადვილად „ხელწამოსაკრავი“ აღარ იქნებოდა ცალკეული მწერალი, სალონი თუ ლიტერატურული წრე. ის, რაც კავკასიურ სახლთან დაკავშირებით მოხდა, თითოეული ჩვენგანის სირცხვილია და „ამაღლებული ხმა“, რომელიც ოთხ კედელს ძლივს გასცდა, სხვა არაფერი იყო თუ არა „ხმა მღაღადებლისა უდაბნოსა შინა“.
ლიტერატურული სივრცე რომ არასოდეს ყოფილა თავისუფალი, ყველამ იცის, მაგრამ რაც ბოლო ოცი წლის მანძილზე ხდება, სრული მარაზმია. გარკვეული ჯგუფები იკავებენ ნიშებს, სადაც შესვლა „უცხო ელემენტებს“ არ შეუძლიათ, ხოლო თუკი ასეთი მაინც გამოჩნდა, უმალ მათ დასვრას, ლანძღვას და განქიქებას იწყებენ. გათავისუფლდა ახალი სივრცე - „ქართული პენ კლუბი“, რომელსაც რეალური შანსი აქვს გარკვეული ზემოქმედება მოახდინოს ხელოვნურად შექმნილ ლიტერატურულ კლიმატზე და ისევ იგივე „დაჯგუფებები“, პირები და „სოვდაგრები“ ცდილობენ ეს სივრცეც შეავსონ და დაიკავონ. მწერლები კი კვლავაც სდუმან. პილატესავით ხელებს იბანენ, რადგან მიაჩნიათ, რომ „გასაკეთებელი ისეც გაკეთდება“, „მოსახდენი ისეც მოხდება“, „სივრცე ისეც შეივსება“.
ჩემი აზრით, მიუხედავად იდეური თუ იდეოლოგიური სხვაობებისა, ახლა იმის დრო ნამდვილად არ არის მწერლები ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ. ის მძლავრი იარაღი, რაც ღმერთმა თითოეულ ჩვენგანს მისცა - სიტყვა, მიზანმიმართულად უნდა გამოიყენონ და სადაც საჭიროა, იქ უნდა დადგნენ. ფსევდოპათეთიკური მოწოდებები, თუ როგორი უნდა იყოს პროზაიკოსი და პოეტი, ათი, თხუთმეტი და ოცდაშვიდი მცნებები მათთვის და ა.შ. მხოლოდ არაფრისმთქმელი, ლირიული გადახვევაა და სხვა არაფერი. თითოეულმა მწერალმა მხოლოდ ერთი მწვავე და სიმართლისმთქმელი წერილი მაინც რომ დაწეროს საქართველოში მიმდინარე ლიტერატურულ პროცესებთან დაკავშირებით, კერძოდ კონკურსების დაბალ დონესა და ცალკეული გამომცემლობების ჰეგემონიაზე, შეცვლით თუ არაფერი შეიცვლება, მკითხველისა და საკუთარ თავის წინაშე მაინც იქნება მართალი.

რეცენზია წიგნისთვის "მრავალჯერადი ბოთლები"

გამარჯობა, სიახლევ!

როგორც ამბობენ, “ფეხბურთის სამი ძირითადი კანონიდან, პირველი ამბობს: - გოლის გასატანად საჭიროა ბრძოლაო”. ფეხბურთის არ ვიცი და, მხატვრული ტექსტმა უნდა შეძლოს მკითხველის დაინტერესება – ეს არც კანონია, არც აქსიომა, ეს ასე უნდა იყოს. საერთოდ, ლიტერატურისთვის ორთბრძოლები და შეჯიბრებები შეუფერებელია, მაგრამ თუ მაინცდამაინც, ამათუიმ ავტორის შემოქმედებამ უნდა მოიპოვოს ადგილი მრავალსაუკუნოვან მწერლობაში... განზოგადებული თეორიები იქით იყოს და, ამჟამად, ერთი ავტორის ერთ კონკრეტულ ტექსტზე უნდა ვისაუბროთ. თუმცა, რიტორიკაში სწერია, ყველაფერი შესავლით იწყებაო და ჩვენც შესავლით დავიწყოთ, ეს იმას ნიშნავს, რომ ერთი-ორი სიტყვით ავტორის შემოქმედებაზეც რამე უნდა ითქვას. ზემხა იგივე გურამ მეგრელიშვილი აგერ უკვე ექვსი წელიწადია ქართულ თანამედროვე პროზაში ჩანს და უდაოა, თავისი მკითხველიც ჰყავს.

მკითხველის ყურადღებას კი, აუცილებლად ორი რამ მიიპყრობდა: გურამ მეგრელიშვილის პერსონაჟთა სიუხვე თუ უცნაური ხასიათები, რაც რასაკვირველია, ავტორის ფანტაზიის, გამოცდილებისა თუ დაკვირვების დამსახურება და კარგი შედეგია; და მეორე, ტექსტების რიტმი თუ თხრობის სწრაფი ტემპი, რაც რასაკვირველია, წაკითხვის ტემპსაც განსაზღვრავს და და ყოველგვარი დაღლის თუ გაჭინაურების გარეშე, ერთი ამოსუნთქვით იკითხება მოთხრობა.
ტექსტები ერთი ამოსუნთქვით კი იკითხება, მაგრამ “მთავარია ფინიში”, ხელში რა შეგრჩება – მარტივი განცდა, სინანულის გრძნობა, პერსონაჟის სიბრალული თუ უბრალოდ, რამის წაკითხვის სურვილის დაკმაყოფილება...

ერთგან გურამ მეგრელიშვილს ასეთი ფრაზა უწერია: ”დროებით, P-Fიცტიონ-ების მწერალო!” ეს შეიძლება თვითირონიად ჩაითვალოს ანდა, ზოგად განცხადებად – მაკულატურა დროებითია. პირველ ვერსიას, რომ დავუბრუნდეთ ზემოთქმული ფრაზა თვითირონიაა, რადგანაც ზოგადად ირონია და საკუთარი ტექსტების (და არამხოლოდ) პაროდირებაც თანამედროვეობის ერთ-ერთი დამახასიათებელი ნიშანია. ის რომ, ავტორმა საკუთარ შემოქმედებას მაკულატურა უწოდოს თვითპაროდიად ჩაითვლება, მაგრამ იგივე იმ თანამედროვეობის სხვა ნიშნით თუ ვიმსჯელებთ, მაკულატურა ყველაზე კითხვადია დღესდღეობით. ამ მოსაზრების თვითმიზანი, რასაკვირველია, შეურაცხყოფა არაა, არც მკითხველის, არც ავტორის და მითუმეტეს, არც ტექსტის, რომელიც არანაკლებ ცოცხალი ორგანიზმია.

გურამ მეგრელიშვილის პერსონაჟებს, რაც შეეხებათ, ყველა საყურადღებო ტიპია, თითქოს ყველა იბრძვის, მაგრამ მებრძოლის სულისკვეთება არცერთს გააჩნია და, რომც გააცნდეს ესეც პაროდია იქნება, მებრძოლი სულისკვეთების ქონაც თანამედროვეობის სისტემიდან ამოვარდნაა, რადგანაც დეჰეროიზაციის ეპოქა ჯერ არ დასრულებულა მწერლობაში (და არამხოლოდ). გურამ მეგრელიშვილის შემოქმედებაში ძირეული იდენტობის პრობლემაა, რისი დასკვნის საფუძველსაც სწორედ პერსონაჟები იძლევიან, ისინი ვერ ახერხებენ იდენტიფიკაციას დროსთან (მაგ: ვასიაუ) და ვერც საკუთარ ქვეყანასთან, როგორც მაგალითად ყვიბისელი ბესო გრიგალაშვილი. შწორედ მასზე წაიკითხავთ შემდეგ გვერდებზე მოთხრობას სათაურით “Hello ამერიკა!”

მოთხრობა ირონიით იწყება და პაროდირებით გრძელდება, რაც ავტორიტეტების მაგალითებითა და გამოთქმებით კეთდება ანუ ყვიბისელი ბესოი (არა ბორჯომელი ბესო, არამედ სწორედაც რომ, ყვიბისელი ბესოი. ასეთი დაკონკრეტება პოსტმოდერნისტულ დეცენტრაციასაც გააკვირვებდა). Fფრანგი მეცნიერის ბლეზ პასკალის, ფეხბურთელ პასკალ შიმბონდას, ჰოლივუდელი მსახიობის ჯეკ ნიკოლსონისა და პავლე მოციქულის შეგონებებით იმოძღვრავს თავს, რაც საკუთარი თავის დასამშვიდებლად უფრო სჭირდება, ვიდრე საკუთარი ინტელექტის აფიშირებისთვის. პაროდირების მაგალითია ბესოსგან საკუთარი თავის შედარების მცდელობა ლიტერატურულ გმირთან არსუკიძესთან, ერთის მარჯვენა თუ ხუროთმოძღვრების ძეგლს აგებდა, მეორის მარჯვენა ცოდვას ჩადიოდა ჩუკენობის, იგივე ონანიზმის სახით.

ბესო გრიგალაშვილის მთავარი გასაჭირი თვითდამკვიდრების პრობლემაა და იმ ღირსების გამოყენების სურვილი, რაც ბუნებისგან ჰქონდა ნაბოძები. მართალია, საფეხბურთო მოედანზეც ვერ ივარგა, მაგრამ ფეხბურთელთა საშხაპეში გამოამზეურა თავისი მთავარი ღირსება, რამაც სახელი მოუხვეჭა. ბრძოლის სულიკვეთებისა არ იყოს, ღირსებაც მთლიანად გაშიშვლებულია, არსგამოცლილი და მარტივ არსებით სახელად დარჩენილი, ანდა გენიტალიებამდე დაყვანილი, მაგრამ ესეც “სისტემის” ერთ-ერთი დეტალია. ყვიბისელ გაგრიას სახელი კი გაუვარდა, მაგრამ მაინც “პატარა კაცად” დარჩა თავისი კომპლექსებისა და გამოუცდელობის გამო. მთავარი იმედგაცრუება კი, ქორწინება აღმოჩნდა და სწორედ ამ იმედგაცრუების ფონზე იწყებს გრიგალაშვილი (ისევ პაროდირება – კომპლექსებისგან დაბეჩავებულ ადამიანს რა უნდა ჰქონდეს გრიგალისებური, ხასიათი თუ გონებაგამჭრიახობა?!) ახალ ცხოვრებას – სამშობლოს ტოვებს და უცხო ქვეყანას მიაშურებს. აქ კი, შეიძლება ივარაუდოს, რომ ყვიბისელ ვაჟიშვილში რაღაც გარდატეხა მოხდა, კერძოდ, არასრულფასოვნების კომპლექსით შეპყრობილი ადამიანი ბედისმაძიებელი ხდება. ამერიკაში მიემგზავრება თავისი დიდი პენისით (ღირსებით), კეთილი გულით და თვით ამერიკის იმედით. შეიძლება ითქვას, საკუთარი თავის იმედით და პატივისცემა (რომელზეც ამბობდა, რომ მაქვსო, მაგრამ ბუნდოვანი იყო, რაში გამოიხატებოდა) გაუჩნდა.

მოთხრობას “ორმაგი დასასრული” აქვს: მკითხველმა უნდა დაასკვნას, ბესოიდან რა დარჩება და რა გამოვა, ხოლო ბოლო ორი აბზაცის მიხედვით, ბესო გრიგალაშვილი საკუთარი თავის გათავისუფლების პროცესშია და მიდის ამერიკაში ანუ ქვეყანაში, რომელიც თავისუფლების სიმბოლოდაა ქცეული. საფინალო ფრაზაც – “მე საქართველოში მიმბრუნებელი აღარ ვარ!” “ორმაგადაა კოდირებული” ანუ გათავისუფლების პროცესში მყოფ ბესოს აღარ აქვს მარწუხების დადების სურვილი (მარწუხებში იგულისხმება საქართველო) ანდა, მან ვერ მოახერხა საკუთარ სამშობლოსთან იდენტობა და ამიტომ სხვა ქვეყანას მიაშურა. მარტივად თუ ვიმსჯელებთ, მოთხრობის ერთ-ერთი ძირითადი არსი ემიგრაციის კიდევ ერთი მიზეზის გამოვლინებაა.
დაბოლოს, ასეა თუ ისე, ყვიბისელი ბიჭი მაინც გამოძვრა “პატარა ადამიანის” ტყავიდან და დიდი იმედით (ამერიკისხელა იმედით) შეუდგა ახალ ცხოვრებას.
Hello, ამერიკა! – გამარჯობა სიახლევ!

ანუკი იმნაიშვილი

რეცენზია წიგნზე "მრავალჯერადი ბოთლები"

ლელა კოდალაშვილი


არც თუ ისე სერიოზული, მაგრამ აშკარად საინტერესო


დღეს, როცა ლიტერატურა სულ უფრო პოპულარული ხდება, მისით დაინტერესებულ ადამიანთა რიცხვი იზრდება და მწერალთა რაოდენობაც საეჭვოდ მატულობს, მით უფრო აქტუალური ხდება ხარისხის ახალი შტრიხების ძებნა და ამავე დროს, ძველი ფასეულობების სწორი დოზით შენარჩუნება, რადგან ახლადშექმნილი ლიტერატურული ნაწარმოებების საკმაოდ დიდი ნაწილი ძველი და დრომოჭმული საშუალებების, ფორმების, სათქმელების და იდეების კიდევ ერთხელ გადამღერებაა. Mმაგრამ თუ ხედვის არეში არა მწერალთა კონკრეტულ ჯგუფს, არამედ ლიტერატურულ ეპოქებს მოვაქცევთ, მარტივად გამოჩნდება, რომ ასეთი ნაწარმოებები ერთგვარი ნეშომპალის ფუნქციასაც კი ასრულებს, რომ მერე ნაყოფისმომცემ მწერალთა წარმოჩენისთვის უფრო კარგი პირობები შეიქმნას. თუ ვინაა ნეშომპალა, ვინ ყლორტი და საერთოდ, ვისი სახელი რამდენ წელს იცოცხლებს, ეს ყველა კანონზომიერებით დროის საკითხია, მაგრამ სანამ დრო გავა, გაცილებით ძნელად, მაგრამ მაინც მოხდება გადარჩევა.

ყოველ შემთხვევაში, გურამ მეგრელიშვილის მოთხრობების პირველი კრებული ვერ ვიტყვი, რომ უსერიოზულესი, მაგრამ აშკარად საყურადღებო განაცხადია ქართული ლიტერატურისთვის. არც პრეტენზიული ლიტერატორის წარბშეკრულობით და არც ,,პოპსავიკური” გემოვნებით ამ წიგნზე აზრის გამოთქმა არ იქნება მიზანშეწონილი, რადგან შემფასებელს ორივე შემთხვევაში უკიდურესობაში გადავარდნა ელის. ჯობს, საშუალო მოთხოვნილებების მქონე ადამიანის პოზიციიდან წავიკითხოთ და შედარებით ობიექტური სურათის დახატვაც შესაძლებელი გახდება.

აღნიშნული წიგნის დიზაინი რატომღაც მიგანიშნებთ, რომ თუკი მის ყიდვას გადაწყვეტთ, სასურველია ეკუთვნოდეთ თინეიჯერთა თაობას, რადგან აუცილებლად ამოიკითხავთ თქვენთვის საინტერესო ამბებს თქვენსავე თანატოლებზე, წიგნის დიზაინი მიგანიშნებთ იმაზეც, რომ თქვენს წინაშეა ბოევიკურ-დეტექტიურ-სათავგადასავლო ხასიათის ლიტერატურა, სადაც ხშირადაა ნახსენები ნარკოტიკები, მკვლელობები, უბანში საქმის გარჩევები და ამასთან ერთად ყველა ის ჟარგონი, რაც კი შეიძლება ახლდეს თანამედროვე თინეიჯერის ცხოვრებას. გიჩნდებათ შთაბეჭდილება, რომ ავტორი პრაგმატული სამყაროს კარგი მცოდნეა და ზედმეტი წიაღსვლებით, სხვადასხვა სიღრმეების ქექვით ტვინს არ გაგიბურღავთ. და თუ არც თინეიჯერი ხართ, არც დეტექტივები და ბოევიკები გიყვართ, მაგრამ მაინც გარისკეთ და იყიდეთ ეს წიგნი, რომელსაც, სხვათა შორის, ,,მრავალჯერადი ბოთლები” ჰქვია, ნელ-ნელა აღმოაჩენთ, რომ გარეკანმა ისევე მოგატყუათ, როგორც ზოგიერთი გაზეთის საპირველგვერდე ანონსი ტყუის ხოლმე. მოკლედ, ბევრი რომ არ გავაგრძელო, სხვას ელი და სულ სხვა რამ შეგრჩა.

ასე რომ, მინუს ერთი ქულა წიგნის გარეკანს.

და მაინც, საინტერესოა, რა შეგრჩება ხელთ, როცა ამ კრებულს წაიკითხავ? ეს არის ნახევრად სატირული, ნახევრად ინტელექტუალური თხრობის სტილი, სადაც პერსონაჟებიც შესაბამისად ნახევრად შარჟებად, ნახევრად გრაფიკულ ნამუშევრებად წარმოგვიდგებიან. Aარც ერთი მათგანი არ წარმოადგენს თავის თავს, თითოეული იმისთვისაა შექმნილი, რომ მოგაწოდოს კონკრეტული სიმბოლო,Aრაც საბოლოო ჯამში ავტორის იდეის გახსნას ემსახურება. ბევრ პროზაიკოსს წასძლევს ხოლმე სული, ბარემ ესა თუ ის ამბავიც მოგვითხროს ისე, უბრალოდ, თავისი ,,ჭიის” გასახარად. ,,მრავალჯერადი ბოთლების” ავტორი ასეთი მომენტების წინაშე არ გვაყენებს. Mმას, როგორც ჩანს, არც ისე რბილი ხასიათი აქვს. ცდილობს იყოს ლაკონური და ყველა აღწერა, ყველა ჩამონათვალი, ყველა შტრიხი მოახმაროს არარსებული სიმბოლო-ტიპაჟების შექმნას, რომლებიც თავის მხრივ ხან პრობლემის გადაჭრის გზას ეძებენ, ხან კი თავადვე ჭრიან პრობლემას.

გურამ მეგრელიშვილი 27 წლისაა. თითქოსდა ეს ის ასაკია, როცა წერენ თავის გარშემო მომხდარ ამბებზე იმავე ლექსიკით, რომელიც წამდაუწუმ ესმით. მაგრამ ეს ვარაუდი მის არცერთ მოთხრობაში არ მართლდება. Gდრო, გარემო, სასაუბრო ენა – არაფერი Aარ მიგანიშნებთ რაიმე კონკრეტულზე, გმირები ერთდროულად ძველმოდურებიც არიან და თანამედროვენიც, სასაუბრო ენაში ავტორი არქაულ გამონათქვამებსაც ხშირად გამოურევს და ჟარგონსაც თითქოს ალაგ-ალაგ, ზრდილობის გამო იყენებს. ეს ალბათ მისი მეთოდია (თუმცა კი, მე ვიტყოდი, საკმაოდ მოძველებული მეთოდი), პერსონაჟი ყველა თაობის წარმომადგენლად დაგვიხატოს.

თითქმის ყველა ფსიქოტიპი, რომელსაც ამ წიგნში შეხვდებით, არასრულფასოვნების კომპლექსითაა დატანჯული და თითოეულს აქვს უდიდესი სურვილი, როგორმე თავი დააღწიოს ამ პრობლემას. ასეთია ყველა პერსონაჟი მოთხრობაში ,,ძმები”. საერთოდ, უნდა აღინიშნოს, რომ ეს გამოკვეთილად სხვა დატვირთვის მატარებელი ნაწარმოებია გმირების ფსიქოლოგიის ღრმა წვდომით და იმის აღიარებით, რომ ძალიან ხშირად პრობლემები გვერევიან და გვიმორჩილებენ. ვართანი, ლეო, მათი მშობლები, ლეოს ცოლი – ყველანი ჩათრეული არიან საბედისწერო თამაშში, ყველა თავის წილ ტყუილს დებს იმისათვის, რომ საბოლოოდ მაინც დამარცხება მომწიფდეს და არა გამარჯვება.

,,არა, ვართანი ქმრისგან არ იყო, მაგრამ მისმა უჟმურმა, უცხვირპირო მეუღლემ არ იცოდა, უფროსი ერთი ღამის მოპარული სიყვარულის ნაყოფი რომ იყო. Aარ იცოდა და არც იყო საჭირო რომ გაეგო. რადგან მეორე შვილის შეძენის მერე ისედაც რაღაცნაირი ცუდი თვალით დაუწყო ვართანს ყურება. Qქალს იმისი კი არ ეშინოდა, რომ ქმარი მოკლავდა, იმის შიში უფრო ჰქონდა, რომ უფროსი შვილი სამუდამოდ დაეღუპებოდა. Aამიტომაც დუმდა მთელი რვა წელი და მერეც, სიკვდილამდე”.
ასე ტყუის ვართანისა და ლეოს დედა, მან არ იცის, რომ სიყალბე ბედნიერებას ვერ მოუტანს მის ოჯახს, მან არ იცის, რომ მის მიერ ამორჩეული გზა იმ კოშკს აშენებს, მერე ყველას ერთად რომ დაემუქრება დანგრევითა და დაღუპვით. Aასე ტყუის მისი ქმარიც, ასე ტყუის მოგვიანებით ვართანი, ლეოს ცოლი, რომელიც მაზლთან გაზიარებული სიყვარულის ფონზე მაინც კარგად ამჩნევს, თუ რა განხეთქილებებია მის გარშემო და მაინც არ ჩერდება რადგან ეს ინერცია გაცილებით ადრეა დაწყებული, თვითონ კი მხოლოდ ერთ-ერთი კენჭი, რომელიც ტყუილის დიდ ლოდთან ერთად ძალაუნებურად დაგორდა. Mმე ვიტყოდი, რომ ეს მოთხრობა გამორჩეულად საინტერესოა მთელ წარმოდგენილ კრებულში, რადგან ავტორი აქ ნაკლებად იყენებს შარჟისთვის დამახასიათებელ შტრიხებს, პრობლემის სიმძაფრე აკარგვინებს ხალისს, დადგეს თავის აღწერილ საკითხებზე უფრო მაღლა, და როგორც სჩვევია, გაიღიმოს თვითონაც და გააღიმოს მკითხველიც.

სამაგიეროდ მოთხრობების ერთგვარი ციკლი ვასია(უ)ს შესახებ, სადაც საკმაოდ საინტერესოდ არის დახატული როგორც მთავარი პერსონაჟი, ისე მისი ტკივილები, განცდები და მცდელობები, გახდეს სხვანაირი ადამიანი, მეგრელიშვილს დაწერილი აქვს თავისი ჩვეული, ნახევრად სატირული ჟანრის გამოყენებით. აქ თხრობა ზედმეტად მსუბუქიც კია, თითქოსდა არ თავსდება იქ აღწერილი საკითხის სერიოზულ განწყობაში. Mმაგრამ გულდასმით წამკითხავი ადამიანი მიხვდება, რომ ეს ისევ და ისევ მწერლური ხერხია – არ შეგაშინოს, არ დაგტვირთოს, პირველ რიგში შეგიქმნას ხალისიანი განწყობა და ასეთ განწყობაზე მყოფი მკითხველი მერე ადვილად, მწერალთან ერთად გადაჭრის ურთულეს პრობლემებსაც კი. Aამ სიმსუბუქის ფონზე გაწვდის რეალობას, რომელიც თვალის გასასწორებლად არც ისე იოლია. ,,მერე ის პატარა გოგო დაინახა, მძღოლებს მინეტს რომ უკეთებდა ხოლმე ორ ლარად. მთლად ბავშვი იყო, ასე, თექვსმეტი- ჩვიდმეტი წლის, დაინახა და უცბად მოუნდა, ძალიან ცუდი ყოფილიყო. Aამ გოგოსთვის მაინც ყოფილიყო ცუდი და დაუძახა. Gგოგო სხარტად ამოვიდა. Eეტყობოდა მიჩვეული იყო ავტობუსში ამის კეთებას. გასვლამდე ოცი წუთი რჩებოდა. Mმოასწრებდა, კარგად დაემცირებინა. Mმერე რა რომ ბავშვი იყო, სამაგიეროდ მოასწრებდა, ორ ლარად რასაც უნდა, იმას უზამდა”. მაგრამ არ გამოუვა ვასია(უ)ს ,გახდეს ძალიან ცუდი. Aარ გამოუვა არც გმირობა, არც რაიმე სხვა. თუმცა კი არ იშურებს ძალისხმევას. Aავტორი კი დაუნდობელია თავისი პერსონაჟების მიმართ. იგი აქუცმაცებს გმირის განცდებს, ნამცეც-ნამცეც, ლუკმა-ლუკმა გვაწვდის რომ კარგად დავაგემოვნოთ, სად გემრიელია , სად კი გადამლაშებული. იგი ადამიანებს ყველაზე ინტიმურ, ყველაზე ბინძურ ნიუანსებს უქექავს. კითხულობ და ხანდახან გაოცებულიც კი ხარ, ავტორი მეტისმეტად პატარა ხომ არ არის, საიდან იცნობს ამდენ ადამიანს... მაგრამ მერე, როცა დინჯად აანალიზებ, ხვდები, რომ ეს ყველაფერი ჩვენშივეა, მთავარია, შევძლოთ და გამოვამზეუროთ, მთავარია, მოვახერხოთ გულწრფელობა.
P პრობლემა, რომელსაც მწერალი გვიხატავს და მერე ცდილობს, თავისეული გამოსავალი შემოგვთავაზოს, აუცილებლად უნდა უსწრებდეს წინ საზოგადოების ძირითად ფენებში გაბატონებულ მენტალიტეტს. Aამ მხრივ ხანდახან ღალატობს გემოვნება და ალღო გურამ მეგრელიშვილს. ისეთი ადამიანების ტკივილები და ვნებები, რომლებიც დღეს Mძალიან ცოტანი დარჩნენ, აქტუალური აღარ არის. ,,თუმცა მასტურბირება ისეც არ მომწონს, მეტიც, მეზიზღება და ძალიან უკიდურეს შემთხვევევში მივმართავ ეგოიზმის ამ მკვეთრად გამოხატულ ფორმას. სიგარეტის მოწევა კიდევ უფრო რთულია, მთელი ტანსაცმელი ნიკოტინის სუნით იჟღინთება... როდემდე შეიძლება იცხოვროს 35 წლის სტომატოლოგმა ქალმა ასე?’(,,დიაგნოზი: შვილი”). ან ,,ორმოცდაათი წლისა გახლდათ, შვილი არა ჰყავდა კი არა, კაცის კოცნაც არ იცოდა” (,,ლილი”). Aმწერალს მიაჩნია, რომ ამ მოთხრობებით ამხილა პრობლემა, შემდეგ ჩვეული ირონიით მოგვითხრო და მიგვანიშნა, რომ ეს დასაგმობია, რომ ეს სიმახინჯეა და ასე შემდეგ. თუმცა კი, ვერ გაითვალისწინა, რომ ასეთი თემატიკა აქტუალური იქნებოდა დაახლოებით ნახევარი საუკუნის წინ. დღეს კი დაგვაფიქრო იმაზე, რაზეც დიდი ხანია, აღარ ფიქრობენ, მწერლისგან აშკარად ღია კარის მტვრევაა.

არ შეიძლება არ აღვნიშნო ერთი მომენტი, რასაც საგანგებო ყურადღებას აქცევს გურამ მეგრელიშვილი. Eეს არის ნაწარმოების გრაფიკა. ის ცდილობს, ყოველი მოთხრობა, მიუხედავად იმისა, საინტერესოდ მოგეჩვენებათ თუ უინტერესოდ წაკითხვის შემდგომ, შეფუთოს განსხვავებულად და ამისათვის მცირე, არც თუ ისე თვალშისაცემ ექსპერიმენტებს იყენებს. დასაწყისშივე გექმნებათ შთაბეჭდილება, რომ მოთხრობის წასაკითხად კი არა, თამაშის წესების გასაცნობად აიღეთ წიგნი ხელში, და თანაც თქვენ თვითონ უნდა იქცეთ ამ თამაშის მონაწილედ. Aასე ,,გიტყუებთ” ავტორი და ,,გაიძულებთ”, წაიკითხოთ მისი ნაწარმოები. რომ არა მოწვდის ასეთი ფორმა, ალბათ ბევრი რამ დააკლდებოდა ამ ნაწარმოებებს. თუმცა კი, ვერანაირი შეფუთვა ვერ აქცევს საინტერესოდ ისეთ ტექსტს, რომელიც სხვა მართლაც გამორჩეული ნაფიქრის გვერდით მართლაც რომ ბევრი არაფერია. ასეთების რიცხვში შედის ვთქვათ, წეღან ნახსენები ,,ლილი” ან თუნდაც ,,მრავალჯერადი ბოთლები”. Eეს უკანასკნელი, წიგნის სახელწოდებიდან გამომდინარე, განსაკუთრებული ინტერესით იკითხება, თუმცა კი, ცოტა ხანში განხიბლული ფიქრობ – ,,კი, ბატონო, მაგრამ მერა რა”.. ძალაუნებურად გექმნება შთაბეჭდილება, რომ ავტორი თითქოს აჩქარდა და ამის გამო მან ვერ დაასრულა ისედაც არც თუ ისე საინტერესო ამბავი, ჩაითრია უმნიშვნელო იდეამ და საბოლოო ჯამში ვერ განავრცო, , ვერ გამოაცხო”.

ამას ვერ იტყვი, ვთქვათ მოთხრობაზე ,,მწერალი,” რომელიც მოთხრობას არც კი ჰგავს, უფრო სკეჩია, რომელსაც სიამოვნებით წაიკითხავდა რომელიმე იუმორისტი, ვთქვათ ჟვანეცკი და ეს ტექსტი გახდებოდა ძალიან პოპულარული. Eეს არის ანტი მანიფესტი – როგორი არ უნდა იყო და როგორი ხარ სინამდვილეში. Uეკონომიური პრობლემა მარტო მწერალთა ფენის თავშისაცემი არ არის, მაგრამ ავტორი მწერალს ირჩევს თავისი ნაწარმოების პერსონაჟად, რითიც ამბობს, რომ ისეთი მაღალინტელექტუალური ფენაც კი, როგორსაც მწერალი წარმოადგენს, იყიდება და რაკი ინტელექტუალი იყიდება, სხვა ყველა ფეხდაფეხ მისდევს დაწყებული პედაგოგიდან, დამთავრებული ინჟინრით. ავტორი აქაც საკმაოდ დაურიდებლად, თანაგრძნობის გარეშე არცხვენს მწერალს და მასთან ერთად მთელ სოციუმს. Mმატერიალური კეთილდღეობა ნარკოტიკივით მოქმედებს ყველა პერსონაჟზე, თანდათან მეტი და მეტი დოზა სჭირდებათ, შესაბამისად თანდათან მეტი და მეტის დათმობაა საჭირო ამისთვის. ადამიანი ყველაფერს კარგავს, ჯერ პროფესიას, იმიჯს, პრესტიჟს, მერე თავმოყვარეობას, ღირსებას, ბოლოს კი ზოგადად ,ადამინურ სახეს.

,,- მოშარდვისას უნდა დამიჭირო ხოლმე.

მე სიცილი ამივარდა, გრძელი და ცვალებადსიხშირიანი სიცილი, მაგრამ ამჯერად ყვირილი აღარ დამიწყია რატომღაც ჩემი დასაბადებელი შვილი, საყიდელი ბინა და მანქანა, დასასვენებლად წასასვლელი ზღვა და მთა გამახსენდა და ტუჩები მაღლა ავწიე.”

თუმცა კი ავტორმა ყოველთვის არ იცის გამოსავალი. ხანდახან, თუნდაც როგორც ეს ,,მწერალის” შეთხვევაშია, გმირს იქვე ტოვებს, თავს ანებებს მასზე ზრუნვას, ალბათ მიიჩნევს, რომ არაფერი არ გამოუვა. ხანდახან კი, როცა ძალიან უნდა, პერსონაჟი გზაზე დააყენოს, მას მაინცდამაინც ეკლესიაში, მოძღვართან უშვებს. ვფიქრობ, რომ ასე ცალსახად გამოსახული ბილიკი, რომელზეც მწერალი გმირს საიდანღაც, ხანდახან ყოველგვარი ლოგიკის გარეშე დაასკუპებს ხოლმე, გამოსავლის ვერპოვნას უფრო ჰგავს. Aიქმნება შტაბეჭდილება, რომ ავტორმა ასეთ მომენტში თავად არ იცის, რა ქნას და როგორ მოიქცეს, არ იცის, რომ მოძღვართან მისვლა არ არის პრობლემათა პანაცეა, რომ ღმერთის იდეა ჯობს სხვანაირად შემსწავლელური კუთხით დააყენოს, სადაც თვითონაც აღმოჩნდება ჭიდილსა და წინააღმდეგობაში. შადაც მკითხველი ბრალს არ დასდებს ზერელობასა და ზედაპირულობაში.Dამის შემდეგ კი უფრო მოსალოდნელი იქნება, პერსონაჟებსაც სწორი გამოსავალი შესთავაზოს.

საბოლოო ჯამში გურამ მეგრელიშვილის პირველი წიგნი, რომელიც ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობამ გამოსცა, უფრო იმედისმომცემია, ვიდრე გვერდზე გადასადები, რადგან მასში შეტანილი ნაწარმოებების მიხედვით თუ ვიმსჯელებთ, მიუხედავად უარყოფითი შეფასებებისა, რომელთა ნაწილზე ზემოთ ვისაუბრე და ნაწილზე კი არ გავამახვილე ყურადრება იმის გამო, რომ არ შემეტანა ზედმეტი დისონანსი იმ საზეიმო განწყობაში, პირველი წიგნის გამოსვლას რომ ახლავს ხოლმე თან, აშკარად იგრძნობა ის საწყისი, რომელმაც მომავალში საინტერესო მწერალი უნდა ჩამოაყალიბოს. თუ გავითვალისწინებთ ავტორის მცირე გამოცდილებას, გასაგები გახდება ის გავლენებიც, რომელსაც ჯერჯერობით განიცდის სხვა მწერლებისგან, გასაგები გახდება თუნდაც გაუმართავი ლიტერატურული ენა და ხანდახან მოუზომავი და გადაჭარბებული ძალისხმევა თითქოსდა იუმორის სასარგებლოდ, სინამდვილეში კი მისსავე საზიანოდ. სამაგიეროდ, გურამ მეგრელიშვილის პროდუქტიული მუშაობა, საინტერესო ფანტაზიის უნარი ნაწარმოების კარკასის შედგენისას, ძირითად შემთხვევაში რბილი და სადა იუმორი და, რაც მთავარია, მეჩხერი, მაგრამ მაინც საკმაოდ ძლიერი სწრაფვა ინტელექტუალურ-ფსიქოლოგიური ძიებებისკენ, ვფიქრობ, საბოლოო ჯამში ბევრად უფრო სანტერესო მწერლად აქცევს მას, ვიდრე დღეს არის.