K გურამ მეგრელიშვილის “მწერალი”
კინემატოგრაფში რამდენიმე წლის წინ გაჩნდა ტენდენცია, რომელზეც აქტიურად ალაპარაკდნენ სიახლეებზე ჩასაფრებული და ორიენტირებული კრიტიკოსები, რომლებსაც მუდამ იმის კომპლექსი აქვთ, რაღაც ისეთი არ გამორჩეთ, რაც წლების შემდეგ ტენდენციადDდა მიმდინარეობად თუ არა, სიახლედ შეირაცხება. ამ ახალი ტენდენციის მოკლედ ფორმულირება შემდეგნაირად შეიძლება: მაქსიმალური ნატურალიზმის მიღმა მაქსიმალური სიმბოლიზმი. მაგალითისთვის შეგვიძლია დავასახელოთ რუმინული კინემა-ტოგრაფის უკანასკნელი პერიოდის რამდენიმე ფილმი, რომელთაგანაც ყველაზე თვალსაჩინოდ ეს ტენდენცია ქრისტიან მუნგიუს ფილმში “სამი თვე, 6 კვირა, 2 დღე” გამოიკვეთა. “ოქროს პალმის რტოს” ლაურეატ სურათში აქტუალური სოციალური პრობლემა _ არალეგალური აბორტი საოცრად ნატირალისტურად არის რეპრეზენტირებული და სიმბოლურად პოსტ-საბჭოთა რუმინეთის სულიერ აბორტსა და შინაგან სიცარიელეს განასახიერებს. ასე იქცევა, ერთი შეხედვით, კამერული ისტორია, აქტუალური პრობლემის რეპრეზენტირების მცდელობად.
გურამ მეგრელიშვილის მცირე ფორმის მოთხრობაში “მწერალი”, პირველივე აბზაციდან თვალში გვხვდება ყოფითი რეალობა, ყველგვარი შელამაზების, უტრირებისა და მხატვრულობის გარეშე. ყოფითობა და ნატურალიზმი ხშირად გამაღიზიანებელია, მაგრამ მოცემულ შემთხვევაში, იმდენად ზუსტად ასახავს თანამედროვეობის სურათს, იმდენად ორგანული და ახლობელია ეს პრობლემა ნებისმიერი ადამიანისთვის, რომ იმაზე ფიქრის დრო არ რჩება, დაიწყოს გაანალიზება_შედარება ლიტერატურის ენასა და ჩვეულებრივ სამეტყველო ენას შორის არსებულ მთავარ გამსხვავებებზე დ ტროპის სახეობების თითქმის არარსებობაზე.
ნაწარმოების ერთი ამოსუთქვით წაკითხვას ხელს უწყობს ლაკონურობა, ყოველდღიურობის რეპრეზენტირების ოსტატური მცდელობა, რისთვისაც ისეთი ისტორიებია შერჩეული, რომლის მომსწრე და მონაწილე არაერთხელ ვყოფილვართ. წარმოჩენილია ორი თაობის სატკივარი, რომელიც ნებისმიერ ოჯახში ერთმანეთს ეჯახება და გარკვეულ დისკომფორტს ქმნის _ ბაზრობაზე დგომით გაწამებული მამა, რომელიც მზად არის მათრახიც კი დაირტყას და უმუშევრობისგან, უსაქმურობისგან, ნარკოტიკებისა და უპერსპექტივობისგან ტვინგადაღლილ-არეული შვილი, რომელიც სულიერი დეპრესიის დამარცხებას ოჯახის შექმით ცდილობს და სწორედ ამის შემდეგ ხვდება, რომ მისი ყველა პრობლემა სათავეს სოციალური ფაქტორიდან იღებს (პერსონაჟი ხომ სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებაზე ფიქრს მხოლოდ მას შემდეგ იწყებს, როდესაც აღმოაჩენს, რომ მეუღლისთვის საკუთარი ფულის ბიუსგალტერის ყიდვაც კი არ შეუძლია).
ეს მოთხრობა ერთი ყოფითი და კამერული ისტორია იქნებოდა, რომ არა რამდენიმე ფაქტორი, რომელსაც ავტორი ოსტატურად, ზედმეტი აქცენტების გარეშე, აპარებს მკითხველს და რაც ამ საყოფაცხოვრებო ჩანაწერს ლიტერატურულ ნაწარმოებად აქცევს. პირველი არის მთავარი პერსონაჟის, დათოს პროფესია _ ის მწერალია. და მეორე, აბსურდული ისტორია ვიღაც გაურკვეველი ტიპის, ვახტანგის შესახებ, რომელსაც აქვს ფული და აქვს მოთხოვნილება ადამიანები გაროზგოს, ანუ დაიმონოს. აბსურდის დრამის ელემენტები იმდენად ორგანულად არის ნაწარმოების საერთო ხედთან სინთეზირებული, რომ ხმამაღალი და წარმოუდგენელი კი არა, საოცრად ლოგიკური და ბუნებრივი გვეჩვენება უჩვეულო შემოთავაზება. ის იმაზე მეტად აბსურდული ნამდვილად არ არის, ვიდრე მარკეტინგული ქსელის რეკლამირება და ამ ხერხით ფულის გამოძალვა სამუშაოს ძებნას დახარბებლი მასისთვის.
ამასთან ერთად, მოთხრობა სიმბოლურად განასახიერებს მწერლისა და ხელისუფლების ურთიერთობას და ზოგადად ლიტერატურის მდგომარეობას ქვეყანაში. ამ თემაზე დღესაც ბევრს საუბრობენ და კამათობენ საზოგადოებაში. ბევრი მიიჩნევს, რომ მწერალი თავისუფალი უნდა იყოს, ის აქტიურად არ უნდა ერეოდეს საზოგადოების ცხოვრებაში, მაგრამ რეალობა ჯიუტია, ფაქტები კი გვაძლევს უფლებას ვთქვათ, რომ მწერლის მატერიალური კითილდღეობა პირდაპირპროპორციულია იმისა, რამდენად მოსწონს ან არ მოსწონს ხელისუფლებას ეს ადამიანი, ან რამდენად ახლოსაა მისი შემოქმედება კონკტეტული “ვახტანგების” პიროვნებასთან. გურამ მეგრელიშვილი მიიჩნებს, რომ ხელისუფლებასთან მატერილური კეთილდღეობისთვის თანამშრომლობა მონობის ტოლფასია, ყოველ შემთხვევაში, ნაწარმოებში ეს ასე იკითხება. აქ ხომ პერსონაჟები მანქანისა და ბინის შესაძენად ყველანაირ მსხვერპლს თანხმდებიან? ამ შემთხვევაში კი ღირსებასა და მორალზე საუბარიც ზედმეტია და თუ მამების თაობამ შვილების კეთილდღეობისთვის ცხოვრების საუკეთესო წლები ბაზრობებზე გაატარა, ახალი თაობა შვილების გადასარჩენად გაცილებით დიდ მსხვერპლზე მიდის _ მონობაზე თანხმდება, მაშინაც კი, როცა მწერალია და შედარებთ მაღალ მატერიებზე ფიქრის ამბიცია აქვს.
სტრუქტურულად ნაწარმოები საკმაოდ საინტერესო და ორიგინალურია, თითოეული ეპიზოდი დასათაურებულია, თითქოს, აგეგმილია ის ყველა საფეხური, რომელიც გმირმა გაიარა, რომ საბოლოოდ იმ დასკვნამდე მისულიყო, რასაც ნაწარმოების ფინალში აკეთებს: “ზოგჯერ რა უცნაური შემოთავაზება იცის ბატონმა ვახტანგმა”. სიტყვით “ უცნაური” და არა მაგალითად “ ამაზრზენი”, “საზარელი”, ის თითქოს, საკუთარი საქციელის გამართლებას ცდილობს და თავს ინუგეშებს, იმით, რომ რომ მხოლოდ ვიღაცის უცნაურ სურვილებს ასრულებს, უცნაურს და არა საზარელს.
მაქსიმალური ნატურალიზმი აქაც მაქსიმალური სიმბოლიზმია, როგორც ჩანს, ქართულ ხეოლვნებაში, კერძოდ, ლიტერატურაში, იკვეთება ის ახალი ტენდენციები, რაც მსოფლიო კულტურულ სივრცეში იკიდებს ფეხს, ფორმირების პროცესშია, რადგან თავის ფორმებში ჯერ კიდევ ჩამოუყალიბებელია, მაგრამ როგორც წესი, ჩამოყალიბების პროცესი ბევრად საინტერესოა, ვიდრე თავის ფორმას, თემასა და იდეაში უკვე სტილიზებული ნაწარმოები.
